محبوبین الهی

  3- فعل وانفعالات طبيعي

الف- وقوع سيل

      سيل در حقيقت افزايش ارتفاع آب رودخانه و مسيل و بيرون زدن آب از آن و اشغال بخشي از دشت‌هاي حاشيه رودخانه مي‌باشد كه مي‌تواند با غرقاب نمودن منطقه باعث وارد آمدن خسارات بر ساختمان و تاسيسات عمومي شده و تلفات انساني و دامي به همراه داشته باشد در مواردي نيز سيل مي‌تواند ناشي از افزايش سطح آب درياچه و يا دريا باشد كه در اين موارد جريان بادهاي شديد تاثير زيادي خواهد داشت.

   در هنگام بارش باران و برف, مقداري از آب جذب خاك و گياهان مي شود, درصدي تبخير ميشود و باقيمانده جاري شده و رواناب ناميده مي شود. سيلاب زماني روي مي دهد كه خاك و گياهان نتوانند بارش را جذب نموده و در نتيجه كانال طبيعي رودخانه كشش گذردهي رواناب ايجاد شده را نداشته باشد. بطور متوسط تقريبا 30 درصد بارش به رواناب تبديل مي شود كه اين ميزان با ذوب برف افزايش مي يابد. سيلابهايي كه بصورت متفاوت روي مي دهد منطقه اي به نام سيلابدشت را در اطراف رودخانه به وجود مي آورند.

سيلابهاي رودخانه اغلب ناشي از بارش هاي شديد مي باشد كه در برخي موارد همراه با ذوب برف مي باشد. سيلابي كه بدون پيش هشدار يا پيش هشدار كمي در رودخانه جاري شود تند سيل ناميده مي شود. تلفات جاني اين تند سيلابها كه در حوزه هاي كوچك بوقوع مي پيوندند عموما بيشتر از تلفات جاني سيلابهاي رودخانه هاي بزرگ مي‌باشند .

   روشهاي اصلي مهار سيلاب از زمانهاي دور بكار گرفته مي شوند. اينها شامل احياء جنگلها ، احداث سيل بندها، سدها ، مخازن و كانالهاي سيلاب بر مي باشند.

( profsite.um.ac.ir)

عوامل متعددي در بروز سيل دخالت دارندكه در زير به مواردي از آن اشاره ميشود:

1- تجاوز به حريم و بستر رودخانه ها

2- گاهي بارندگي  هاي خارج از فصل بارندگي (مانند بارندگي تابستاني ) باعث سيل مي شوند. در تابستان رودخانه ها به علت هاي گوناگون مانند ذوب برفها وغيره پر آب هستند و ديگر اينكه به علت گرم بودن خاك واختفاي هواي گرم مرطوب در حفره هاي خاك، باران شديد تابستاني كه به صورت رگبار مي باشد نمي تواند در روزنه خاك نفوذ كند و ناچارا جاري مي شود و سيل و طغيان را به وجود مي آورد.

3- نبود يا كمبود پوشش گياهي: از بين بردن پوشش گياهي منطقه در اثر عدم تعادل بين داشت و برداشت مراتع و تخريب جنگل ها كه باعث كم شدن فرصت كا في براي نفوذ آب به اعماق خاك مي شود ودر نتيجه باعث از هم پاشيدن خاك به ويژه در مناطق پر شيب شده و موجب شسته شدن سريع خاك هاي منطقه و ايجاد رواناب هاي شديد و گل آلود و در نهايت سيل مي شو ند.

4- بالا آمدن سطح آب هاي زير زميني ناشي از نفوذ مقادير زيادي آب به آبخوانها به ويژه آبخوانهاي نسبتا كم عمق و يا با قابليت كم.

5- جنس خاك: هر چقدر كود حيواني،مواد گياهي و هو موس بيشتر باشد آب بيشتري در آن نفوذ مي كند  و هر چقدر رس بيشتر، آب كمتر نفوذ ميكند، بنابر اين در اراضي با خاك رسي و چسپنده و فقير از لحاظ كود،پوشش گياهي و هو موس به خصوص در مناطق شيبدار سيل ايجاد ميگردد. دانه هاي باران بر اثر ضربه به خاك با عث به هم فشرده شدن و چسپندگي لايه سطح رويي خاك شده و از قدرت جذب خاك و نفوذ آب در عمق مي كاهد و به همين علت آب بارندگي در خاك نفوذ نكرده و جاري مي شود و در همين حال شدت ضربات باران باعث حركت دانه‎هاي خاك شده و اين دانه‎ها را همراه خود به حركت در مي‎آورد و معلق شدن اين ذرات خاك باعث زياد شدن حجم آب جاري شده مي‎گرد

6- ذوب سريع برف هاو يخ ها: برفها در كو هها در فصل بهار به تدريج ذوب شده و گاهي با بارندگي هاي شديد اين فصل توأم شده و طغيان رودخانه ها را سبب شده و سيل را به وجود مي آورد.

7- شكسته شدن سدهاي يخي: وقتي رودخانه ها مقدار زيادي يخ از مناطق كوهستاني مي آورد پس از كاهش سرعت جريان يخ ها به هم پيوسته،اولين شبكه يخي را تشكيل مي دهند و با پيوستن ديگر يخ ها به صورت ديوارهاي در شكاف دره ها گير كرده و سد يخي را به وجود مي آورد.

شكسته شدن اين ديواره بر اثر گر ما و يا فشار با عث سرريز شدن آب جمع شده در پشت آن به مناطق زير دست آن خواهد شد.

8- رانش زمين در حاشيه رود خانه ها، استخر ها و مخازني كه نسبت به زمينهاي اطراف در ارتفاع بالاتري قرار دارند باعث جاري شدن آب آنها به سمت منا طق زير دست شده و آنها را در بر ميگيرد.

9- تبديل مراتع به اراضي كشاورزي، شخم زدن اراضي كشاورزي در جهت شيب كه باعث عدم نفوذ آب به داخل خاك شده و سيل جاري مي شود.

10- بالا آمدن سطح آب در يا ها و در ياچه ها: در يك موج مدي توده عظيمي از آب دريا كه گاها 6تا 9 متر ارتفاع دارد. ناحيه گسترده اي از زمين سا حلي راكه ممكن است حد آن به 80تا 100 متر برسد را فرا مي گيرد اغلب اين امواج مد دريا در اثر زلزله هاي زير دريايي اتفاق مي افتدو  ولي گاهي به دنبال طو فان نيز حادث مي شوند. (انجمن آبخيزداري ايران، www.iranwatershed.cim)

سيل از ديدگاه قرآن

   سيل بزرگترين عامل خسارت در بين حوادث طبيعي است . نكته جالب توجهي كه در قرآن به آن اشاره شده است، بارش باران به عدد و مقدار معين است. « و از آسمان آبي فرو فرستاد، پس دره ها ومسيل ها به وسعت خود جاري شدند … »( رعد،17)[1] « واز آسمان به اندازه، آب نازل كرديم» ( مومنون،18)[2] «همان كسى كه از آسمان آبى به اندازه فرستاد ، پس بوسيله آن سرزمين مرده را زنده كرديم به همين گونه(در قيامت از قبرها) بيرون آورده مي شويد » (زخرف،11 )[3].  تعبير به قدر اشاره لطيفي به نظام خاص حاكم بر نزول باران است كه بارش باران بر مقتضاي تدبير الهي است و به اندازه اي مي بارد كه مفيد و ثمر بخش است و زيانبار نيست. بر اساس تحقيقاتي كه

دانشمندان بر روي تناسب قطرات باران انجام دادند به اين نتيجه رسيدند كه مقدار قطراتي كه از زمين بخار مي شوند در حدود 16 ميليون تن مي باشد و به همين ميزان آب از آسمان فرود مي آيد .

در بينش الهي، تاثير گذار در جهان هستي فقط خداوند است ” لا موثر في الوجود الا الله” .از اينرو نوع كار هر يك از موجودات تحت فرمان مشيت اوست” له مقاليد السموات و لارض” : براي اوست كليد آسمانها و زمين.باران نيز از اين قاعده مستثني نيست كه بر اساس مشيت الهي گاه لباس نقمت به خود مي پوشد. چنانچه در سوره نور آيه 43 آمده است:آيا نديدى كه خداوند ابرهايى را به آرامى مى راند، سپس ميان آنها پيوند مى دهد، و بعد آن را متراكم مى سازد؟! در اين حال، دانه هاى باران را مي بينى كه از لابه لاى آن خارج مى شود; و از آسمان -از كوه هايى كه در آن است (ابرهايى كه همچون كوه ها انباشته شد ه اند)- دانه هاى تگرگ نازل مى كند، و هر كس را بخواهد بوسيله آن زيان مى رساند، و از هر كس بخواهد اين زيان را برطرف مى كند; نزديك است درخشندگى برق آن (ابرها) چشمها را ببرد. درتفسير نمونه در ذيل اين آيه كريمه آمده است:آري اوست كه از يك ابر گاهي باران حيات بخش نازل مي كند و گاه با مختصر تغيير آن را به تگرگهاي زيانبار و حتي كشنده تبديل مي كند و اين نهايت قدرت وعظمت او را نشان مي دهد كه سود و زيان و مرگ و زندگي را در كنار هم چيده و بلكه در دل هم قرارداده است.

[1] - انزل من السماء ماء فسالت اودية بقدرها …
[2] - و انزلنا من السماء و ماء بقدر…
[3] - و الذي نزّل من ااسماء ماء بقدر فانشرنا به بلده ميتا كذلك تخرجون